Çin İşçi Bülteni (CLB) 2023’ün ilk yarısında 741 işçi grev ve eylemi olduğunu açıkladı. 2022’de ise yıllık toplam 830 grev ve eylem olmuştu.
CLB’nin “grev haritası”na göre, sektörel açıdan bakıldığında, ocak ayında 10 olan grev ve protesto sayısı, mayıs ayında 59’a yükseldi ve en büyük artış imalat sektöründe görüldü. İnşaat sektöründe, işçiler ücret gecikmeleri nedeniyle ayda yaklaşık 50 eylemle sürekli olarak protesto gösterilerinde bulundu. Hizmet sektörü ve ulaştırma sektöründe, sırasıyla ayda yaklaşık 10 ve 5 eylem kayda geçti. Eğitim sektörü ve madencilik sektöründeki işçiler sık sık eylem yapmasa da mayıs ayından bu yana bu oranın biraz arttığına dikkat çekildi.
İMALAT SANAYİ: FABRİKALAR TAŞINIYOR
Mayıs ayında CLB, özellikle kıyı bölgelerinde yaşanan fabrika kapatma ve yer değiştirme dalgasının tetiklediği işçi protestolarındaki keskin artışı kaydetti. İşçilerin haklarını talep etmelerine yol açan bu eğilim nedeniyle CLB, yetkilileri ve resmi sendikayı, sadece yerel düzeyde değil tedarik zincirinde de müzakerelerde işçilerin çıkarlarını temsil etmenin yollarını proaktif olarak aramaya çağırdı.
Çin’in toplam ihracat değeri kısa bir toparlanma dışında Haziran 2022’den bu yana düşüş gösteriyor. Avrupa ve ABD’nin de ekonomik daralma içinde olması, denizaşırı siparişlerin düşmesine neden oldu. Ticaret anlaşmazlıkları da imalat sektöründeki istikrarsızlığa katkıda bulundu.
Elektronik sektörü ile hazır giyim ve konfeksiyon sektörü en çok etkilenen sektörler oldu. Bu sektörler Guangdong eyaletinde yoğunlaşmış durumda. Bu yılın ilk yarısında elektronik fabrikası işçilerinin 66 protestosu kayda geçirildi. Hazır giyim ve konfeksiyon işçileri ise 38 ayrı eylem yaptı. Bu iki alt endüstri, yılın ilk yarısında kaydedilen tüm imalat sektörü protestolarının yarısından fazlasını oluşturdu. Geri kalan olaylar metalik ürünler (18), petrokimya ürünleri (14), otomotiv (12), makine (9) ve oyuncak (6) vb. sektörlerde gerçekleşti.
İmalat sektöründe en yaygın işçi talepleri fabrikaların taşınması ve kapatılması ile ilgili. Elektronik sektöründe işçiler sadece ücret borçları ve fabrikanın taşınması ve kapatılması nedeniyle tazminat ödenmemesi gibi ekonomik kaygılarla protestolarda bulunmakla kalmadı, aynı zamanda şirket yönetiminin kararlarından ve sözleşmelerinin şartlarından duydukları memnuniyetsizliği de dile getirdiler. Bu talepler büyük ölçüde -işçilerin sözleşmelerini feshetmek ve tazminat ödemek yerine- fabrikanın işçileri başka pozisyonlara transfer ettiği, onlardan yeni sözleşmeler imzalamalarını istediği veya gizlenmiş zorla istifalar gerçekleştirdiği uygulamalardan kaynaklandı.
Henan eyaletinin Zhoukou kentinde Mayıs 2023’te protesto gösterisi düzenleyen Foxconn işçilerinin durumu buna bir örnek. Öte yandan 2013-2015 fabrika taşınmaları dalgasına işçilerin verdiği tepki ile karşılaştırıldığında, elektronik sektöründeki işçilerin mevcut grev ölçeğinin nispeten küçük olduğu belirtiliyor. CLB grev haritası, elektronik sektöründeki protestoların yaklaşık yüzde 40’ının 101 ila 1000 işçiyi kapsadığını ve çoğunluğunun 100’den az kişiyi içerdiğini tespit etti. Ödenmeyen ücretlerden ve fabrikaların kapanması ve yer değiştirmesi durumundan memnun olmayan işçiler protesto eylemlerinde genellikle fabrika sahasının açık alanlarında veya idari ofislerde toplanıyor. Bazı durumlarda ise işçiler fabrika girişlerini bloke ettiler.
Hazır giyim ve konfeksiyon sektöründe, protestoların sıklığı elektronik sektörüne kıyasla daha az oldu. Ayrıca protestoların ölçeği de daha küçük gerçekleşti. Olayların çoğu 100’den az işçinin katıldığı oturma eylemleriydi. 38 eylemin 31’i ödenmeyen ücretlerle ilgili yapıldı.
İNŞAAT: İŞÇİ MAAŞLARI ÖDENMEDİ
Çin’in inşaat sektörü, CLB grev haritasında kaydedilen işçi protestolarında liderliğini korudu. Bu yılın ilk yarısında sektörde her ay 50’nin üzerinde eylem kaydedildi. Çin’in emlak piyasası daralırken müteahhitlere ödemelerde sorun yaşandı. Bu da işçilere ödenmeyen ücretler olarak yansıtıldı. Konut inşaatlarındaki protestolar (111 eylem) bu yıl şimdiye kadar kaydedilen toplam protestoların üçte birini oluştururken bunu alışveriş merkezleri (79 eylem) ve altyapı projeleri (22 eylem) takip etti.
Coğrafi olarak, inşaat işçilerinin protestoları en çok Guangdong eyaletinde (83 eylem) meydana geldi, bunu Shaanxi (39), Henan (22), Zhejiang (19), Shandong (18) ve Sichuan (16) izledi. Bu eyaletlerin çoğu son on yılda büyük bir nüfus artışı yaşadı ve şu anda aşırı mülk arzıyla karşı karşıya.
HİZMET SEKTÖRÜ: İŞTEN ATMALAR VE ÖDENMEYEN ÜCRETLER
Hizmet sektörü çalışanlarının protestoları, 2023’ün ilk yarısında ayda ortalama 17 eylem ile üçüncü sırada yer aldı. En yaygın talep, işçilerin ücret alacaklarının ödenmesi oldu. Eylemler sanitasyon (22 eylem), perakende ve toptan satış (21 eylem) ve oteller-yiyecek içecek (15 eylem) sektörlerinde yoğunlaştı.
Geleneksel perakende sektörü e-ticaret platformlarının rekabetiyle karşı karşıya ve pandeminin son iki yıldaki etkisi, tuğla ve harç hipermarketlerinin ve süpermarketlerin birçok satış noktasının kapanmasına yol açtı ve bu da işçilerin ücretlerinin ödenmemesine gerekçe gösterildi.
Carrefour, ocak ayından bu yana bazı münferit mağazalarını kapatmaya ve çalışanlarına ücret borçları çıkarmaya devam ediyor. Çin genelindeki Carrefour mağazalarında zorunlu işten çıkarmalar ve kıdem tazminatlarının ödenmesinde gecikmeler yaşandığı bildiriliyor.
Bir diğer sorunlu perakendeci ise Better Life ticari zincir mağazası. Mayıs ayında, Hunan eyaletinin çeşitli şehirlerindeki Better Life süpermarketleri birbiri ardına kapandıklarını duyurdu. İşçiler, “Geçmişte refah içinde olan Better Life, şimdi temel ücretleri bile ödeyemiyor” dedi. Kapanan mağazalardan birinin önünde toplanarak protesto gösterisi düzenleyen işçilerden bazıları çatıdan atlama tehdidinde bulunarak şirketin sosyal güvenlik ve gecikmiş ücretlerini ödemesini talep etti.
Temizlik sektörü, göçmen/mülteci işçiler de dahil olmak üzere çok sayıda yaşlı işçiyi istihdam etmekte ve yüksek oranda ücret gecikmesi yaşanmaktadır. Temizlik şirketleri genellikle sözleşme taraflarından, ki çoğu durumda bu taraf hükümettir, fon alamadıklarını belirtiyor. Şirketler de bu gerekçeyle ücretleri ödemiyor ve sorunu işçilere yansıtıyor.
TAŞIMACILIK VE LOJİSTİK
Ulaşım sektöründe çalışanların toplu eylemlerine taksi şoförlerinin protestoları damgasını vurdu. Bu yılın ilk yarısında bu türden toplam 26 protesto kaydedildi. Taksiler, lisanssız taksiler ve çevrim içi araç çağırma platformlarının rekabetinden etkileniyor. Taksi şoförleri ayrıca paylaşımlı elektrikli bisikletlerin yaygınlaşmasını da protesto ediyor.
Diğer taşımacılık ve lojistik sektörü protestolarında ise durum şöyle: CLB grev haritası, Guangdong eyaletinin Shanwei kentindeki Meituan gıda dağıtım sürücüleri de dahil olmak üzere mart ve nisan aylarında kuryeler tarafından gerçekleştirilen üç grevi kaydetti. Bu vakada, sürekli ve şiddetli yağışlar bölgeyi etkiledi, ancak Meituan sürücülerin sert hava sübvansiyonlarını iptal etti ve birim fiyatları düşürdü. İşçiler greve gittiğinde, şirket yerel sürücülerin taleplerine boyun eğmek yerine diğer bölgelerden sürücüleri çağırdı. Sonunda, olayın internette dikkat çekmesinin ardından Meituan birim fiyatı eski haline getirdi ve sürücü sübvansiyonlarını kısmen geri verdi.
Çevrim içi bir nakliye platformu olan Huolala’nın (Lalamove) sürücüleri mayıs ayında çeşitli grevler başlattı. Chengdu, Chongqing ve Shandong eyaletindeki Liaocheng’deki Huolala sürücüleri, Huolala’nın navlun fiyatlarını art arda dört kez düşürmesinden ve diğer politikaların sürücülerin gelirlerini kümülatif olarak düşürmesinden memnun değildi. Bu politikalar müşterileri platforma çekmek için tasarlandı, ancak sürücüler bedeli ödeyenlerin kendileri olduğunu söyledi. Huolala ayrıca üyelik ücretlerini ve platform komisyonlarını artırarak sürücülerin gelirlerini de azalttı. Sendika ve yetkililerden gelen resmi tepkiler işçi haklarını korumak için yeterli olmadı.
Çin İşçi Bülteni (CLB) ayrıca Çin’in resmi sendikası olan Tüm Çin Sendikalar Federasyonunun (ACFTU) bazı kademelerinin bazı toplu eylemlere dahil olmak için inisiyatif aldığına dikkat çekti. Ancak sendikaların müdahalesinin etkisinin oldukça sınırlı kaldığı ve süreçlerin hâlâ bürokrasi tarafından derin bir şekilde engellendiği not edildi.
Hatta bazı durumlarda sendikaların eylemlerinin doğrudan işçilerin çıkarlarıyla çatıştığı vurgusu yapıldı. Örneğin, Nisan 2023’te Shenzhen’deki Welfare Elektronik Fabrikasının taşınma protestosu sırasında, işletme sendikası işçiler adına fabrika ile müzakere etmeye istekliydi; ancak işletme sendikası sokak düzeyindeki sendikadan destek ve koordinasyon istediğinde, bunu kesin bir dille reddetti. Bülten, benzer bir dizi örneğe daha yer verdi.
POLİS SALDIRISI VE GÖZALTILAR
Öte yandan işçi grevleri ve protestolarında polisin sevk edildiği eylemlerin sayısında da önemli ölçüde artış olduğu vurgulandı. Bu yılın ilk yarısında, CLB’nin “grev haritası” polisin sevk edildiği 82 eylem kaydetti; bu sayı geçen yılki 49 olayın neredeyse iki katı. Bu eylemlerin yedisinde işçiler ücretleri ve diğer tazminatları protesto ettikleri için gözaltına alındı.
